مدت زمان تقریبی مطالعه: 16 دقیقه

19 بهمن 1401

مراحل توسعه نرم افزار – نادین سافت

مراحل توسعه نرم افزار مفهومی است که شاید بارها و بارها در اینترنت و وب سایت های مختلف با آن برخورد کرده باشید. عبارت توسعه نر‌م‌افزار و مفهوم آن نه تنها برای شما بلکه برای بسیاری از افراد سوالی است که پاسخ آن را نمی‌دانند.

بنابراین پیش از این‌که با اهمیت توسعه نرم‌افزاری آشنا شوید باید بدانید که منظور از توسعه نرم ‌افزار چیست و مراحل توسعه نرم افزار کدامند؟ در مقالات پیشین نادین سافت درباره خط تولید نرم افزارهای سازمانی – نادین سافت و نرم افزارهای تحت وب چیست؟ ۸ مزیت اصلی آنها برای سازمان‌ها و کسب و کارها صحبت کردیم. در این مقاله از بلاگ «نادین سافت» علاوه بر تعریف توسعه نرم‌افزار، با اهمیت و مراحل توسعه نرم افزار آشنا خواهید شد.

فهرست مقاله

منظور از توسعه نرم افزار چیست؟

انواع نرم‌افزار

انتشار نرم افزار

مدل های توسعه نرم افزار

انواع تکنیکهای توسعه نرم افزار

مراحل توسعه نرم افزار

گام به گام توسعه نرم افزار

مراحل توسعه نرم افزار از کجا آغاز می شود؟

روشهای توسعه نرم افزار

مدیریت توسعه نرم افزار

منظور از توسعه نرم افزار چیست؟

مراحل توسعه نرم افزار در شرکت های مختلف شامل چند مرحله اساسی است. این مراحل شامل برنامه ریزی و جمع آوری نیازمندی ها، طراحی، تست و تضمین کیفیت، توسعه، انتشار و نگهداری می باشد. هر مرحله دنبال کننده هدف نهایی است و هر یک به عنوان پله ای برای اقدامات بعدی عمل می کند.

برای آنکه پروژه توسعه نرم افزار یک شرکت به موفقیت برسد تیم توسعه باید توانایی کامل جهت بازگشت به اصول اولیه را داشته باشند. وظیفه نرم افزار های سازمانی پرداختن به مشکلاتی است که یک سازمان با آنها درگیر است. حل این مشکلات به عنوان مبنای تکمیل سایر نیازمندی های نرم افزار عمل می کند. مراحل توسعه نرم افزار در هر یک از این نرم افزارها با توجه به هدف تولید نرم افزار قابل تعریف است.

تمام مراحل توسعه نرم افزار یا همان (Software Development) با بکارگیری برنامه‌نویسان مختلف و استفاده از یک یا چند زبان برنامه‌نویسی انجام می شود. در واقع میتوان گفت که برنامه‌های کامپیوتری به صورت گام به گام خلق می‌شود. علاوه بر این هر یک از این برنامه‌های کامپیوتری هدف‌های شخصی یا شرکتی خاصی را برآورده می کنند. همانطور که گفتیم این توسعه نرم افزار دارای مراحل مختلفی است که منجر به خلق نرم‌افزار می‌شود.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که فرآیند خلق، طراحی، استقرار و پشتیبانی نرم‌افزارهای تولید شده و توسعه یافته توسط برنامه نویسان و شرکت های معتبر فعال در زمینه تولید نرم افزار انجام می گردد.

قبل از آشنایی با مراحل توسعه نرم افزار لازم است بدانید که هر نرم‌افزار تولید شده شامل دستورالعمل یا برنامه‌هایی‌ست که به کامپیوتر و سیستم های شما می‌گوید که چه کاری را باید انجام دهند. در ادامه این مقاله کاربردی و مفید همراه ما باشید تا اطلاعات ارزشمندی درباره مدلها، فرآیندها و روشهای توسعه نرم افزار کسب کنید.

انواع نرم‌افزار

۱- نرم‌افزار سیستمی (System Software)

این دسته از نرم‌افزارها کارکرد اصلی را برای شما تامین می‌کند مانند سیستم‌ عامل و غیره.

۲- نرم‌افزار برنامه‌نویسی (Programming Software)

کار نرم‌افزار برنامه نویسی ارائه‌ی ابزار لازم به برنامه‌نویس‌هاست. این ابزار شامل ویرایشگر متن، کامپایلر، لینک‌دهنده‌ها و دیگر ابزار کدنویسی هستند.

۳- نرم‌افزار اپلیکیشن

اپلیکیشن‌ها نرم افزارهایی هستند که به کاربران در انجام تسک‌ها کمک زیادی می‌کنند. 

۴- سیستم نهفته (Embedded System)

سیستم نهفته یا امبدد سیستم نرم‌افزار تعبیه‌ شده ای است که برای کنترل ماشین‌ها و وسایل مورد استفاده قرار می گیرد.

انتشار نرم افزار

یکی از گامهای نهائی و کلیدی از مراحل توسعه نرم افزار مرحله انتشار نرم افزار و ارائه سیستم تولید شده شما به مصرف کنندگان است. توجه داشته باشید که این مرحله اهمیت زیادی دارد زیرا در زمان استفاده از نرم افزار وقتی کاربران با اشکالی در برنامه تولید شده شما روبرو شوند برای بررسی مجدد و اصلاح نرم افزار تیم توسعه و برنامه نویسان حرفه ای و متخصص باید دوباره روی آن کار کنند.

مدل های توسعه نرم افزار

توجه داشته باشید که رویکرد مدل های توسعه نرم افزار در مراحل گوناگون میتواند متفاوت باشد. با این حال نمایش گرافیکی از مراحل توسعه نرم افزار برای همه مدل‌ها کاملا” یکسان است.

به طور کلی مراحل توسعه نرم افزار یک فرآیند نسبتاً پیچیده محسوب می شود. این پیچیدگی وقتی بیشتر خواهد شد که نیازمندی های سیستم شما نسبتاً زیاد باشد. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که نرم افزارها به صورت کلی غیر کامل در نظر گرفته میشوند.

این مسئله به دلیل این است که توسعه نرم افزارها طبق قوانین ریاضی و فیزیک قابل انجام نمی باشد. در واقع میتوان اگر شما تمامی مراحل توسعه نرم افزار را هم گام به گام پیش ببرید همچنان توسعه نرم افزارها با قطعیت امکان پذیر نیست.

با توجه به تمامی مواردی که در مورد مراحل توسعه نرم افزار به آن اشاره کردیم. تاکنون تلاش های زیادی به منظور افزایش کیفیت و قابلیت اعتماد سازی در مراحل توسعه نرم افزار انجام شده است. توجه داشته باشید که در این راستا تکنیک های گوناگونی برای کمک به فرآیند توسعه نرم افزار ابداع شده است که در این قسمت به معرفی تعدادی از آنها پرداخته ایم.

انواع تکنیکهای توسعه نرم افزار

• مدل توسعه آبشاری (Waterfall Development Model)
• مدل توسعه تدریجی (توسعه پله ای ، توسعه افزایشی یا توسعه تکراری) (Incremental Development Model)
• مدل نمونه اولیه
• مدل توسعه شی گرا (Object Oriented Development Model)
• مدل توسعه مبتنی بر اجزا (Component Based Development Model)
• مدل توسعه چابک (Agile Development Model)
• مدل توسعه حلزونی (Spiral Development Model)
• مدل توسعه کلین روم (Cleanroom Development Model)

با توجه به اینکه هر مدل توضیحات مفصلی دارد و نمیتوان در یک مقاله به بررسی تمام مدل های توسعه نرم افزار و تکنیک های توسعه نرم افزار اشاره کرد. در این قسمت تنها به ذکر توضیحات مختصری درباره مهمترین مدل های توسعه نرم افزار می پردازیم.

• مدل توسعه آبشار

مدل waterfall یا همان مدل آبشار به عنوان اولین رویکرد پیاده سازی و توسعه نرم افزار است. نام دیگر آن مدل ترتیبی خطی بوده و در این مدل در واقع نتیجه یک مرحله به عنوان ورودی برای مرحله بعدی است. توجه داشته باشید که در این مدل وقتی مرحله فعلی تکمیل شد، مرحله بعدی آن برنامه ریزی می­شود.

اولین گام در مدل توسعه آبشار شامل جمع آوری و تجزیه و تحلیل الزامات است. ورودی طراحی سیستم نرم افزار شامل سند تولید شده از شناسایی نیازها محسوب می شود. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که اسناد تولیدی معماری و طراحی در مرحله پیاده سازی و کدگذاری نرم افزار مورد استفاده قرار می گیرد.

• مدل توسعه V شکل

V-Model یا مدل تایید و اعتبار به عنوان یکی از مدلهای توسعه نرم افزار است. با توجه به اینکه راستی‌آزمایی و اعتبارسنجی رابطه نزدیکی با هم دارند مراحل توسعه و آزمایش در این مدل به صورت موازی انجام می­شود. مدل های V-Model و waterfall مدلهای یکسانی بوده ولی برنامه ریزی و اجرای تست در آن زودتر شروع می­شود.

• مدل توسعه Prototype

در این مدل نمونه های اولیه قابلیت های کاربردی کمتر و عملکرد ضعیفی دارند. همچنین نمونه اولیه قبل از نرم افزار نهایی ایجاد می­شوند. یکی از ویژگیهای مثبت این نوع مدل توسعه نرم افزار این است که مشتریان با استفاده از نمونه های اولیه خواسته های سیستم را میتوانند بهتر درک ­کنند.

• مدل توسعه مارپیچ

این مدل توسعه نرم افزار با نام مدل توسعه مارپیچ به گونه ای است که درونی ترین حلقه آن به جمع آوری و تجزیه و تحلیل نیازمندی ها می پردازد. حلقه های بعدی در این مدل شامل استراتژی طراحی، پیاده سازی و تست نرم افزار است. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که مدل­های تکراری و نمونه اولیه هر دو در مدل Spiral گنجانده می شوند.

• مدل توسعه تکراری و افزایشی

در مدل Iterative and incremental یا همان مدل توسعه تکراری و افزایشی محصول به قطعات قابل مدیریت تقسیم می شود. یکی از ویژگیهای این مدل این است که در آن به برنامه ریزی زیادی نیاز ندارید. در این مدل مراحل هر تکرار شامل تجزیه و تحلیل نیازمندی، طراحی، کدگذاری و تست نرم افزار است.

حالا زمان آن رسیده است که با مراحل توسعه نرم افزار و فرآیندهای توسعه نرم افزار آشنا شوید.

مراحل توسعه نرم افزار

در این قسمت از مقاله با مراحل توسعه نرم افزار و فرآیندهای توسعه نرم افزار آشنا می شوید.

1- برنامه ریزی و جمع آوری نیازمندی های اولیه پروژه تولید نرم افزار

گام اول از مراحل توسعه نرم افزار شامل تعیین نیاز است. به این معنی که درخواست کننده نرم افزار به راحتی مشکلی را که به آن برخورد کرده برای توسعه دهندگان شرح می­دهد.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که در مرحله اول از مراحل توسعه نرم افزار در مرحله اسناد مورد نیاز از داده‌های بدست آمده از مشتری و در مواقعی از کاربران گردآوری و تولید می‌شوند. در نتیجه تیم توسعه میتواند متوجه هدفی شود که می خواهند به آن برسند.

2- طراحی

دومین مرحله از مراحل توسعه نرم افزار نیاز به توسعه معماری، نمونه های اولیه و طراحی تجربه کاربر UX دارد. معماری نرم افزار در واقع طرح اولیه تیم توسعه و شامل فرآیند تولید یک زنجیره متوالی از مدول های یک برنامه نرم افزاری است. این فرآیند برای کنترل کیفیت، وضوح و دسترسی مورد استفاده قرار می گیرد.

در مراحل توسعه نرم افزار این مرحله اهمیت زیادی دارد. در این مرحله تیم توسعه نرم افزار یک نمونه اولیه یا نسخه اولیه از یک رابط کاربری/تجربه کاربر نرم افزار (UI/UX) را ایجاد می کند که این نمونه باید ظاهر و جریان عناصر طراحی نرم افزار را به سادگی و وضوح هر چه بیتشر نشان دهد. این گام از این جهت دارای اهمیت است که به مخاطبان این امکان را می دهد که یک تصور بصری از نرم افزار داشته باشند.

مرحله کدنویسی به عنوان گام بعدی در مرحله طراحی، است که در آن تیم توسعه نرم افزار ایده های خود را به اثبات می­رساند. تیم توسعه خطوط کد را به زبان های برنامه نویسی که در آن مهارت دارند می­نویسند.

3- تست و تضمین کیفیت

این مرحله از مراحل توسعه نرم افزار در رابطه با اعتبار سنجی کدهای نوشته شده می­باشد. در این مرحله تیم تست و تضمین کیفیت تلاش دارد که نقص ها و سایر ناهمگونی های برنامه را رفع کند. در این زمان تیم تست برای دادن گزارش اشکالات به تیم توسعه و تایید آنها تلاش می­کند.

4- توسعه نرم افزار

پس از خلق نرم افزار، تست، اصلاح، تست مجدد و تایید شدن نرم افزار وارد مرحله توسعه نرم افزار می­گردد. مرحله توسعه و استقرار نرم افزار به عملیات معرفی یک محصول عملیاتی به بازار می­پردازد.

گام به گام توسعه نرم افزار

مراحل توسعه نرم افزارها با اجرای مجموعه ای از فعالیت ها انجام می شود. این فعالیت ها که از اهمیت زیادی برخوردار هستند را میتوان به عنوان فرآیندهای لازم برای توسعه و تکمیل نرم افزار ها در نظر گرفت.

• گام اول توسعه نرم افزار با تعیین نیاز انجام می شود. تعیین نیاز به معنی مشخص کردن نیازمندی هایی است که ضرورت توسعه نرم افزار را برای شما ایجاد می کند.
• گام دوم توسعه یک نرم افزار شامل توسعه محصول و انجام برنامه نویسی برای آن است. در واقع این گام با توجه به نیازهای تعریف شده نرم افزار شما انجام میپذیرد.
• گام سوم مرحله تأیید توسعه نرم افزار بوده و شامل تمام فعالیت هایی است که برای تأیید نرم افزار تولید شده انجام می شود.
• گام سوم تکامل توسعه نرم افزار شامل تغییرات لازم با توجه به تغییرات احتمالی نیازمندی ها و یا ایجاد نیازمندی های جدید در نرم افزار است.

مراحل توسعه نرم افزار از کجا آغاز می شود؟

با پیمودن مراحل توسعه نرم افزار باید محصولی با کیفیت بالا تولید شود تا بتواند خواسته های کاربران را برآورده سازد. به منظور موفقیت در تکمیل توسعه نرم افزار تکنیک های زیر لازم است:

• یکی از تکنیک های ضروری انتخاب متدولوژی مناسب است. متدولوژی یا روش‌شناسی جهت واکنش دو طرفه و تعامل با مشتری و شناخت نحوه انجام مراحل توسعه نرم افزار کاربرد دارد.

• رویکرد تولید سیستم نرم افزاری می­تواند به شما کمک کند تا از نقص ها، تاخیرها یا مشکلات پروژه در فرآیند نهایی توسعه اجتناب کنید. این مراحل صرف نظر از اینکه پروژه چقدر بزرگ یا کوچک است در پیاده سازی محصول به سازمان شما کمک می­کند تا به اهداف خود دست یابد.
• کاهش مدت زمان تکمیل پروژه و بازگشت به عملیات عادی به میزان قابل توجهی باعث ورود سریعتر به مرحله بازاریابی است.
• انجام همزمان و به ترتیب فرآیندها اجازه می دهد تا اشکالات و ناهنجاری های کمی در توسعه وجود داشته باشد. در نتیجه نرم افزاری با کیفیت بالا تولید ­گردد.

روشهای توسعه نرم افزار

مفهوم کلی مراحل توسعه نرم افزار ارائه یک روش استاندارد برای تیم توسعه نرم افزار است. با این حال رویکرد و هدف توسعه نرم افزار انتخاب شده مشخص می­کند که چگونه یک تیم توسعه این مراحل را پشت سر میگذارد.

برای رسیدن تیم توسعه به اهداف خود و به ثمر رسیدن تلاش‌هایشان باید مسیر کار به‌خوبی مدیریت شده باشد. همچنین اگر جهت‌گیری صحیحی وجود نداشته باشد پروژه به احتمال زیاد با شکست مواجه می‌شود.

بسیاری از سازمان های توسعه نرم افزار شیوه های متعددی را در طول فرآیند توسعه به کار می برند. جهت تولید تعدادی از محصولات ممکن است تکنیک های پیشرفته و پیچیده ای مورد نیاز باشد. هدف تیم توسعه آن است که سرعت توسعه نرم افزار را با حفظ کیفیت بالا ببرد.

مدیریت توسعه نرم افزار

استاندارد بودن مراحل توسعه نرم افزار با توجه به موارد زیر در مدیریت صحیح پروژه موثر است:

• چارچوبی برای ردیابی و اندازه گیری پیشرفت در پروژه های توسعه نرم افزار مشخص می کند.
• صرف نظر از بزرگی یا کوچکی پروژه کنترل مدیریت پروژه را تسهیل می‌کند و به پیشرفت توسعه نرم‌افزار کمک می‌نماید.
• فعالیت‌های تیم را هماهنگ می‌کند. در نتیجه همه اعضای تیم مراحل تولید نرم افزار را درک می‌کنند. آنها می‌دانند چه چیزی قرار است پیش بیاید و چگونه برای اتفاقات بعدی آماده شوند.

• موانع بین تیم ها را می شکند. مراحل توسعه نرم افزار ارتباط متقابل بین تیم های توسعه را از طریق پیوند دادن آنها با پروسه ای که نیاز به همکاری دارد برقرار می کند.
• دید بهتری از مسئولیت ها و وظایف پیدا می کنند. هر مرحله از چرخه توسعه نرم افزار هدف مشخصی دارد. در نتیجه تیم ها از مسئولیت های بخش های کاری خود آگاه هستند.
• شرکت نادین سافت با توسعه نرم افزار به مدیریت سازمان کمک می­کند تا از سیستمی به عنوان یک تلاش بی پایان برای بهبود محصول خود برخوردار شوند. تولید این سیستم همچنین باعث قوی تر شدن سازمان در برابر رقبا و حتی فراتر از رقبا خواهد بود.

اگر از مطالعه این مقاله کاربردی و مفید لذت بردید توصیه می کنیم مقالات زیر را نیز در زمینه مراحل توسعه نرم افزار مطالعه کنید:

فرآیند توسعه نرم افزار – راهنمای گام به گام

6 مرحله اساسی در فرآیند توسعه نرم افزار

فرآیند توسعه نرم افزار: نحوه انتخاب فرآیندی که برای شما مناسب است

7 گام موثر در فرآیند توسعه نرم افزار

جمع بندی

مراحل توسعه نرم افزار شامل تمام مواردی بود که در این مقاله به آن اشاره کردیم. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که فقط به این دلیل که تمام مراحل نرم افزار به پایان رسیده به معنی پایان روند کار شما نیست. برای اطمینان از این که نرم افزار شما به خوبی کار کند باید برنامه ای برای نگهداری آن نیز وجود داشته باشد.

توصیه ما به شما عزیزان این است که به شرکت های معتبر و فعال در زمینه تولید نرم افزار مراجعه کرده و در تمامی مراحل توسعه نرم افزار توسعه نرم افزار مشارکت داشته باشید. نادین سافت مفتخر است که به عنوان یک شرکت پیشرو در زمینه تولید و توسعه نرم افزار همراه و همگام با شما عزیزان باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه تولید و توسعه نرم افزار با ما در تماس باشید.