مدت زمان تقریبی مطالعه: 16 دقیقه

19 بهمن 1401

مراحل توسعه نرم افزار – نادین سافت

توسعه نرم افزار مفهومی است که شاید بارها و بارها در اینترنت و وب سایت های مختلف با آن برخورد کرده باشید. عبارت توسعه نر‌م‌افزار و مفهوم آن، نه تنها برای شما بلکه برای بسیاری از افراد سوالی است که پاسخ آن را نمی‌دانند.

بنابراین پیش از این‌که با اهمیت توسعه نرم‌افزار آشنا شوید، باید بدانید که منظور از توسعه نرم ‌افزار چیست و مراحل توسعه نرم افزار کدامند؟ در این مقاله از نادین سافت علاوه بر تعریف توسعه نرم‌افزار، با اهمیت و مراحل توسعه نرم افزار آشنا خواهید شد.

معرفی انواع نرم‌افزار

۱- نرم‌افزار سیستمی (System Software)

نرم‌افزارهای سیستمی، نرم‌افزارهایی هستند که مدیریت و کنترل کلی سیستم‌های کامپیوتری را انجام می‌دهند. این نوع نرم‌افزارها به‌طور مستقیم با سخت‌افزار و منابع سیستم تعامل دارند و محیط مناسب برای اجرای نرم‌افزارهای کاربردی (مانند برنامه‌های کاربردی، بازی‌ها و غیره) را فراهم می کنند. سیستم عامل و درایور ها نمونه ای از نرم افزارهای سیستمی هستند.

۲-نرم‌افزار اپلیکیشن

رایج ترین نرم افزاری که اکثر ما از آن استفاده می کنیم، اپلیکیشن ها هستند. اپلیکیشن ها که نوعی از نرم‌افزارهای کامپیوتری هستند، طیف گسترده ای دارند. این اپلیکیشن‌ها معمولاً برای تلفن‌های همراه، تبلت‌ها، کامپیوتر های شخصی و سایر دستگاه‌های الکترونیکی توسعه داده می‌شوند. اپلیکیشن‌های موبایل، وب اپلیکیشن ها و بازی های کامپیوتری نمونه ای از این نوع نرم افزار ها هستند.

۳- نرم‌افزار برنامه‌نویسی (Programming Software)

شاید شما هم با زبان های C، Java و Python که برای توسعه برنامه ها، ساخت برنامه های نرم افزاری و تجزیه و تحلیل داده ها استفاده می شود، آشنا باشید. کد نویسی این زبان ها، توسط نرم افزارهای برنامه نویسی انجام می شود. نرم افزار برنامه نویسی از چند بخش ساخته شده اند:

• اسمبلرها:
  هنگامی که دستورالعمل ها را در برنامه خود تایپ می کنید، اسمبلر آنها را به شکلی تبدیل می کند که برای پردازنده کامپیوتر شما قابل درک باشد.
• کامپایلرها:
  کامپایلرها که شناخته شده ترین بخش در میان اجزای نرم افزار های برنامه نویسی هستند، کدهای نوشته شده را تجزیه و تحلیل کرده و به زبان سطح پایین مانند زبان اسمبلی یا زبان ماشین تبدیل می کنند.
• Debuggers:
  دیباگر ها، برنامه ها را برای خطاها و اشکالات در برابر مجموعه ای از استانداردهای تعریف شده که یک نرم افزار برنامه نویسی مشخص از آن پیروی می کند، آزمایش می کند.
  مفسران (Interpreters): مفسر یک کد سطح بالا را به نسخه ای که می تواند توسط ماشین پردازش شود، تفسیر می کنند

۴- نرم‌افزارهای تحلیلی (Analytical Software):

این نرم‌افزارها برای تحلیل و پردازش داده‌ها، مدیریت اطلاعات و انجام محاسبات پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرند. نرم‌افزارهای مدیریت پایگاه داده و نرم‌افزارهای تجزیه و تحلیل داده نمونه ای از این نوع نرم افزار ها هستند.

همچنین، نرم‌افزارها به دسته‌بندی‌های دیگری نیز تقسیم می‌شوند که هر کدام کاربرد های خاص خودش را دارد. این دسته‌بندی‌ها می‌توانند بر اساس نوع مالکیت (نرم‌افزارهای متن باز و بسته)، نوع استفاده (تجاری و غیرتجاری)، میزان پیچیدگی و غیره باشد.

منظور از توسعه نرم افزار چیست؟

مراحل توسعه نرم افزار در شرکت های مختلف شامل برنامه ریزی، جمع آوری نیازمندی ها، طراحی، تست و تضمین کیفیت، توسعه، انتشار و نگهداری می باشد. هر مرحله دنبال کننده یک هدف نهایی است و هر یک به عنوان پله ای برای اقدامات بعدی عمل می کند. در واقع میتوان گفت که برنامه‌های کامپیوتری به صورت گام به گام خلق می‌شوند.

به عنوان مثال وظیفه نرم افزار های سازمانی، پرداختن به مشکلاتی است که یک سازمان با آن ها درگیر است. حل این مشکلات به عنوان زیربنای تکمیلی سایر نیازمندی های نرم افزار عمل می کند. مراحل توسعه در هر یک از این نرم افزارها، با توجه به هدف تولید نرم افزار، قابل تعریف است.

تمام مراحل توسعه نرم افزار (Software Development) ، توسط برنامه‌نویسان مختلف و با استفاده از یک یا چند زبان برنامه‌نویسی انجام می شود. هر یک از این برنامه‌های کامپیوتری هدف‌های شخصی یا شرکتی خاصی را برآورده می کند.

مدل های توسعه نرم افزار

مدل‌های توسعه نرم‌افزار، الگوهایی هستند که در مراحل توسعه نرم‌افزار برای بهبود ترتیب و کارایی فعالیت ها به کار می‌روند. هر مدل توسعه دارای ویژگی‌های خاصی بوده و معمولاً بر اساس نوع پروژه، تیم و نیازهای مشتریان انتخاب می‌شود.

انواع مدل های توسعه نرم افزار

• مدل توسعه آبشاری (Waterfall Development Model)
• مدل توسعه تدریجی (توسعه پله ای ، توسعه افزایشی یا توسعه تکراری/Incremental Development Model)
• مدل نمونه اولیه
• مدل توسعه شی گرا (Object Oriented Development Model)
• مدل توسعه مبتنی بر اجزا (Component Based Development Model)
• مدل توسعه چابک (Agile Development Model)
• مدل توسعه حلزونی (Spiral Development Model)
• مدل توسعه کلین روم (Cleanroom Development Model)

با توجه به اینکه هر مدل، توضیحات مفصلی دارد و نمیتوان در یک مقاله به بررسی تمام فرآیند و تکنیک های توسعه نرم افزار اشاره کرد، در این قسمت توضیحات مختصری درباره مهمترین مدل های توسعه نرم افزار می دهیم.

مدل توسعه آبشار

مدل waterfall یا آبشار به عنوان اولین مدل پیاده سازی نرم افزار، شناخته می شود و نام دیگر این مدل ترتیبی خطی است. در این مدل، نتیجه یک مرحله ورودی برای مرحله بعدی محسوب می شود و فقط زمانی که مرحله فعلی تکمیل شد، مرحله بعدی آن برنامه ریزی می شود و در غیر این صورت به مرحله بعد نمی رود.

اولین گام در مدل توسعه آبشار شامل جمع آوری و تجزیه و تحلیل نیازمندی ها است.

مدل توسعه V شکل

V-Model یا مدل تایید و اعتبار یکی دیگر از مدل های پیاده سازی نرم افزار است. با توجه به اینکه تست و اعتبارسنجی در این مدل رابطه نزدیکی با هم دارند، مراحل توسعه و آزمایش به صورت موازی انجام می­شود. مدل های V-Model و waterfall مدل های یکسانی بوده ولی برنامه ریزی و روش اجرای تست در آن ها متفاوت است.

مدل توسعه Prototype

در این مدل نمونه های اولیه که قبل از نرم افزار نهایی ایجاد می­ شوند، قابلیت های کمتر و عملکرد ضعیف تری دارند. یکی از ویژگی های مثبت مدل توسعه Prototype این است که مشتریان با استفاده از نمونه های اولیه خواسته های سیستم را بهتر درک می ­کنند و برای ارائه نمونه اولیه به کارفرما مناسب است.

مدل توسعه مارپیچ

مدل توسعه مارپیچ یا حلزونی به گونه ای است که درونی ترین حلقه آن به جمع آوری و تجزیه و تحلیل نیازمندی ها می پردازد. حلقه های بعدی در این مدل شامل استراتژی طراحی، پیاده سازی و تست نرم افزار است.در این مدل توسعه، مدل ­های تکراری و نمونه اولیه هر دو در مدل Spiral گنجانده می شوند.

مدل توسعه تکراری و افزایشی

در مدل Iterative and incremental یا همان مدل توسعه تکراری و افزایشی که ترکیبی از مدل آبشاری و مدل v شکل است، محصول به قطعات قابل مدیریت تقسیم می شود. یکی از ویژگی های این مدل این است که در آن به برنامه ریزی زیادی نیاز ندارید. در این مدل، مراحل هر تکرار شامل تجزیه و تحلیل نیازمندی، طراحی، کدگذاری و تست نرم افزار است.

مراحل توسعه نرم افزار

در این قسمت از مقاله با مراحل توسعه نرم افزار و فرآیندهای توسعه نرم افزار آشنا می شوید.

1- برنامه ریزی و جمع آوری نیازمندی های اولیه برای پروژه تولید نرم افزار

گام اول از مراحل توسعه نرم افزار شامل تعیین نیاز است. به این معنی که درخواست کننده نرم افزار، به راحتی مشکلی را که به آن برخورد کرده برای توسعه دهندگان شرح می­دهد.

در مرحله اول از مراحل توسعه نرم افزار، اسناد مورد نیاز از داده‌های بدست آمده از مشتری(گاهی اوقات از کاربران) گردآوری و تولید می‌شوند. در نتیجه تیم توسعه متوجه هدفی که می خواهند به آن برسند، می شود.

2- طراحی

مرحله طراحی نیاز به توسعه معماری، نمونه های اولیه و طراحی تجربه کاربر (UX) دارد. معماری نرم افزار در واقع طرح اولیه تیم توسعه است و شامل فرآیند تولید یک زنجیره متوالی از مدل های یک برنامه نرم افزاری است. این فرآیند برای کنترل کیفیت، وضوح و دسترسی مورد استفاده قرار می گیرد.

در مراحل توسعه نرم افزار این مرحله اهمیت زیادی دارد. در این مرحله تیم توسعه نرم افزار یک نمونه اولیه یا نسخه اولیه از یک رابط کاربری/تجربه کاربر نرم افزار (UI/UX) را ایجاد می کند که این نمونه باید ظاهر و ترتیب عناصر طراحی نرم افزار را به سادگی و وضوح نشان دهد. این گام از این جهت دارای اهمیت است که به مخاطبان این امکان را می دهد که یک تصور بصری از نرم افزار داشته باشند.

مرحله کدنویسی به عنوان گام بعدی در مرحله طراحی، است که در آن تیم توسعه نرم افزار ایده های خود را عملی می کنند.

3- تست و تضمین کیفیت

این مرحله، در رابطه با اعتبار سنجی کدهای نوشته شده می ­باشد. در این مرحله تیم تست و تضمین کیفیت تلاش دارد که نقص ها و سایر ناهمگونی های برنامه را رفع کند. در این زمان تیم تست برای دادن گزارش اشکالات به تیم توسعه و تایید آنها تلاش می­ کند.

4- توسعه نرم افزار

پس از خلق نرم افزار، تست، اصلاح، تست مجدد و تایید شدن، نرم افزار وارد مرحله توسعه می­گردد. مرحله توسعه و استقرار نرم افزار به عملیات معرفی یک محصول عملیاتی به بازار می­ پردازد.

انتشار نرم افزار

یکی از گام های نهایی و کلیدی از مراحل توسعه نرم افزار، مرحله انتشار نرم افزار و ارائه سیستم تولید شده به مصرف کنندگان است. این مرحله از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اگر کاربران در زمان استفاده از نرم افزار، با اشکالی در برنامه تولید شده روبرو شوند، تیم توسعه و برنامه نویسان حرفه ای و متخصص باید برای بررسی مجدد و اصلاح اقدام کنند.

مراحل توسعه نرم افزار از کجا آغاز می شود؟

با پیمودن مراحل توسعه نرم افزار باید محصولی با کیفیت بالا تولید شود تا بتواند خواسته های کاربران را برآورده سازد. برای موفقیت در تکمیل توسعه نرم افزار تکنیک های زیر لازم است:

• انتخاب متدولوژی مناسب:
  متدولوژی یا روش‌شناسی جهت واکنش دو طرفه و تعامل با مشتری و شناخت نحوه انجام مراحل توسعه نرم افزار کاربرد دارد.
• رویکرد تولید سیستم نرم افزاری:
  به شما کمک کند تا از نقص ها، تاخیرها یا مشکلات پروژه در فرآیند نهایی توسعه اجتناب کنید. این مراحل صرف نظر از اینکه پروژه چقدر بزرگ یا کوچک است در پیاده سازی محصول به سازمان شما کمک می­کند تا به اهداف خود دست یابید.
• کاهش مدت زمان تکمیل پروژه:
  این کار به میزان قابل توجهی، باعث ورود سریعتر به مرحله بازاریابی است.
• انجام همزمان و به ترتیب فرآیندها:
  اجازه می دهد تا اشکالات و ناهنجاری های کمی در توسعه وجود داشته باشد. در نتیجه نرم افزاری با کیفیت بالا تولید ­گردد.

روش های توسعه نرم افزار

رویکرد و هدف توسعه نرم افزار انتخاب شده مشخص می­کند که چگونه یک تیم توسعه این مراحل را پشت سر میگذارد.

برای رسیدن تیم توسعه به اهداف خود و به ثمر رسیدن تلاش‌هایشان، باید مسیر کار به‌خوبی مدیریت شده باشد. همچنین اگر جهت‌گیری صحیحی وجود نداشته باشد، پروژه به احتمال زیاد با شکست مواجه می‌شود.

بسیاری از سازمان های توسعه نرم افزار شیوه های متعددی را در طول فرآیند توسعه به کار می برند. جهت تولید تعدادی از محصولات ممکن است تکنیک های پیشرفته و پیچیده ای مورد نیاز باشد. هدف تیم توسعه آن است که سرعت توسعه نرم افزار را با حفظ کیفیت بالا ببرد.

مدیریت توسعه نرم افزار

استاندارد بودن مراحل توسعه نرم افزار با توجه به موارد زیر در مدیریت صحیح پروژه موثر است:

• چارچوبی برای ردیابی و اندازه گیری پیشرفت در پروژه های توسعه نرم افزار مشخص می کند.
• صرف نظر از بزرگی یا کوچکی پروژه، کنترل مدیریت پروژه را تسهیل می‌کند و به پیشرفت توسعه نرم‌افزار کمک می‌نماید.
• فعالیت‌های تیم را هماهنگ می‌کند؛ در نتیجه همه اعضای تیم مراحل تولید نرم افزار را درک می‌کنند. آن ها می‌دانند چه چیزی قرار است پیش بیاید و چگونه برای اتفاقات بعدی آماده شوند.

• موانع بین تیم ها را می شکند. مراحل توسعه نرم افزار ارتباط متقابل بین تیم های توسعه را از طریق پیوند دادن آنها با پروسه ای که نیاز به همکاری دارد برقرار می کند.
• دید بهتری از مسئولیت ها و وظایف پیدا می کنند. هر مرحله از چرخه توسعه نرم افزار هدف مشخصی دارد. در نتیجه تیم ها از مسئولیت های بخش های کاری خود آگاه هستند.

مقالات زیر را نیز در زمینه توسعه نرم افزار مطالعه کنید:

تیم بزرگ توسعه نرم افزار و ۵ عادت برای موفقیت آن

بهترین الگوهای توسعه نرم افزار

۲ مهارت کاربردی که توسعه دهندگان نرم‌ افزار به آن نیاز دارند

جمع بندی

مراحل توسعه نرم افزار شامل تمام مواردی بود، که در این مقاله به آن اشاره کردیم. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که فقط به این دلیل که تمام مراحل نرم افزار به پایان رسیده به معنی پایان روند کار شما نیست. برای اطمینان از این که نرم افزار شما به خوبی کار کند باید برنامه ای برای نگهداری آن نیز وجود داشته باشد.

توصیه ما به شما این است که به شرکت های معتبر و فعال در زمینه تولید نرم افزار مراجعه کرده و در تمامی مراحل توسعه نرم افزار توسعه نرم افزار مشارکت داشته باشید.

نادین سافت مفتخر است که به عنوان یک شرکت پیشرو در زمینه تولید و توسعه نرم افزار همراه با شما باشد. اگر شما به دنبال یک شریک قابل اعتماد و توانمند در زمینه توسعه نرم‌افزارهای تحت وب هستید، با ما تماس بگیرید. تیم ما همیشه آماده است تا به شما کمک کند تا ایده‌هایتان را به واقعیت تبدیل کنید و تجربه کاربری عالی را برای مشتریانتان فراهم کنید.

سوالات متداول: